कपाशीवरील रस शोषक किडी व गुलाबी बोंडअळीचे व्यवस्थापन

 

कपाशीवरील रस शोषक किडी व गुलाबी बोंडअळीचे व्यवस्थापन

चंद्रपूर, दि. 2 ऑगस्ट : कापूस पिकावर सुरुवातीच्या काळात प्रामुख्याने मावा, तुडतूडे आणि फुलकिडे या रस शोषक किडीचा प्रादुर्भाव आढळून येतो. तुडतुड्यांचा प्रादुर्भाव जुलैच्या शेवटच्या आठवड्यापासून व फुलकिड्यांच्या प्रादुर्भाव ऑगस्टच्या पहिल्या आठवड्यापासून तर गुलाबी बोंडअळीचा प्रादुर्भाव डोमकळ्याच्या स्वरूपात ऑगस्ट महिन्यात दिसून येतो.

वरील सर्वप्रकारच्या किडीमुळे कपाशी पिकाचे नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे शेतक-यांनी सुरुवातीपासूनच उपाययोजना करून या किडींचे व्यवस्थापन केल्यास पिकाचे होणारे नुकसान बऱ्याच प्रमाणात कमी करता येते.

असे करा किडीचे व्यवस्थापन:

बीटी कपाशीच्या बियाण्याला इमाडाक्लोप्रिड किंवा थायमेथॉक्साम कीटकनाशकांची बीज प्रक्रिया केलेली असते. त्यामुळे रस शोषक किडीपासून सर्वसाधारण 2 ते 3 आठवड्यापर्यंत संरक्षण मिळते. म्हणून या काळात कीटकनाशकांची फवारणी करू नये. वेळोवेळी प्रादुर्भावग्रस्त फांद्या, पाने, इतर पालापाचोळा जमा करून किडीसहित नष्ट करावे. पिकामध्ये उगवणीनंतर आठ ते दहा दिवसानंतर पिवळे चिकट सापळे लावून नियमित पांढरी माशीच्या प्रादुर्भावावर लक्ष ठेवावे. कपाशीत चवळीचे आंतरपीक घ्यावे, या चवळी पिकावर कपाशीवरील किडीच्या नैसर्गिक शत्रू कीटकांचे पोषण होईल. वेळेवर आंतर मशागत करून पीक तणविरहित ठेवावे. बांधावरील किडीच्या पर्यायी खाद्य तणे अंबाडी रानभेंडी इत्यादी नष्ट करावी.

मृदा परीक्षणाच्या आधारावर खतमात्रेचा अवलंब करून जास्तीचा नत्र खताचा वापर टाळावा तसेच दोन ओळीतील व दोन झाडांतील अंतर योग्य तेच ठेवावे. जेणेकरून कपाशीची अनावश्यक कायिक वाढ होणार नाही. आणि पीक दाटणार नाही. पर्यायाने अशा पिकावर कीडही कमी प्रमाणात राहील. रस शोषक किडीवर उपजीविका करणारे नैसर्गिक कीटक सिरफिड माशी, कातिन ढालकिडे, क्रायसोपा इत्यादी संख्या पुरेशी आढळून आल्यास रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर टाळावा. रस शोषक किडीसाठी कपाशीच्या पिकाचे प्रादुर्भावाबाबत सर्वेक्षण करावे. सरासरी संख्या 10 मावा/पान किंवा 2 ते 3 तुडतुडे/पान, दहा फुलकिडे/पान, किंवा मावा तुडतुडे आणि फुलकिडे यांची एकत्रित सरासरी संख्या दहा/ पान किंवा त्यापेक्षा जास्त आढळून आल्यास नियंत्रणासाठी रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर करावा. त्यासाठी बुप्रोफेजिन 25 टक्के प्रवाही 20 मि.ली. किंवा डॉयफेथ्युरॉन 50 टक्के पा.मि. भुकटी 12 ग्रॅम किंवा फिप्रोनील 5 टक्के प्रवाही 30 मिली किंवा इमिडाक्लोप्रिड 17.8 टक्के 2.5 मि ली. यापैकी कोणतेही एका कीटकनाशकाची 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

पीक उगवणीनंतर 40 ते 45 दिवसानंतर फेरोमोन सापळ्याचा वापर करावा. पिकाच्या वाढीव अवस्थेच्या उंचीनुसार किमान एक फूट अंतर ठेवावे, जेणेकरून फेरोमोन सापळयाचा प्रभाव वातावरणात पसरण्यास मदत होईल. यासाठी एकरी दोन किंवा हेक्टरी पाच फेरोमोन सापळे लावावे. सतत तीन दिवस या सापड्यामध्ये आठ ते दहा पतंग आढळल्यास गुलाबी बोंड अळीच्या व्यवस्थापनाचे उपाय योजावेत. तसेच मास ट्रॅपिंगकरीता हेक्‍टरी 15 ते 20 फेरोमोन सापळे लावावेत.

प्रत्येक गावात कापूस संकलन केंद्रे व जिनिंग फॅक्टरीमध्ये 15 ते 20 कामबंद सापळे लावून दर आठवड्याने पतंगाचा नायनाट करावा. पिकातील डोंमकळ्या नियमित शोधून त्या अळीसहित नष्ट कराव्या, म्हणजे पुढील पिढ्यांचा जीवनक्रमास वेळीच आळा घालता येईल. पिक उगवणीनंतर 35 ते 40 दिवसापासून दर 15 दिवसांनी 5 टक्के निंबोळी अर्काची किंवा अॅझॅडीरेक्टीन 3000 पीपीएम 40 मिली प्रति 10 लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. पीक उगवणीनंतर 75 ते 80 दिवसांनी 12 ते 15 दिवसाच्या अंतराने ट्रायकोग्रामा बॅक्ट्री किंवा ट्रायकोग्रामा चिलोनिस या परोपजीवी मित्र किटकाची 1.5 लक्ष अंडी प्रती हेक्‍टरी चार वेळा शेतात सोडावे.

गुलाबी बोंड अळीच्या व्यवस्थापनासाठी प्रत्येक आठवड्याला एकरी शेताचे प्रतिनिधित्व करतील अशी 20 झाडे निवडून, निवडलेल्या प्रत्येक झाडावरील फुले, पात्या व बोंडे संख्या मोजून त्यात गुलाबी बोंड अळीग्रस्त फुले, तात्या व बोंडे यांची टक्केवारी काढावी व प्रादुर्भावग्रस्त अशी टक्केवारी 5 टक्केपेक्षा जास्त आढळल्यास रासायनिक कीटकनाशकाची फवारणी करावी.

प्रोफेनोफॉस 50 टक्के प्रवाही 30 मिली किंवा क्लोरेट्रानिलीप्रोल 18.5 टक्के एससी 3 मिली किंवा थायोडीकार्ब 75 टक्के भुकटी 20 ग्रॅम किंवा फिप्रोनील 5 टक्के एससी 30 मिली किंवा लॅम्ब्डा सायहॅलोथ्रीन 5 टक्के इसी 12 मिली यापैकी कोणतेही एक कीटकनाशक प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी, असे कृषी विभागामार्फत कळविण्यात आले आहे.

००००००